Opiniestuk: en als we nu eens lobbyen voor een gebruiksvriendelijk statiegeldsysteem voor elke Vlaming?
Zwerfvuil, een sluimerende problematiek, maar met grote gevolgen voor uw en mijn omgeving. En ze neemt toe. Studies en voorbeelden uit het buitenland tonen aan dat de implementatie van statiegeld een doeltreffende remedie is tegen zwerfvuil in het straatbeeld. Maar bij het uitrollen van zo’n statiegeldsysteem mogen we niet over één nacht ijs gaan. Anders dreig je de bezorgdheden van bepaalde doelgroepen compleet naast je neer te leggen. Dat zou getuigen van slecht bestuur.
Klassiek of digitaal, hoor ik u denken? Veelal wordt het argument gebruikt dat het klassieke systeem te duur is voor de sector. Zij ijveren voor een innovatief digitaal systeem, ongezien in Europa. Dit terwijl er heel wat klassieke systemen in andere Europese landen al hun vruchten afwerpen. Cd&v gelooft volop in innovatie, maar het mag nooit de bedoeling zijn om de Vlaming de dupe te maken van een digitaal systeem dat ondoordacht zou worden ingevoerd. Parameters die er voor ons toe doen: gebruiksvriendelijkheid voor iedereen, een effectief en handhaafbaar systeem, privacy moet gegarandeerd zijn en het systeem moet fraudebestendig zijn.
De Vlaamse regering schreef enkele onderzoeksprojecten uit om het digitaal statiegeldsysteem te testen op het terrein. De resultaten van de pilootprojecten zijn vanaf heden beschikbaar en worden deze week bestudeerd door de stuurgroep die een advies zal formuleren. OVAM, die de procesbeheersing bij deze projecten doet, sprak zich opvallend snel uit over een “robuust” digitaal statiegeldsysteem. Die sfeerschepping, van een overheidsinstelling notabene, is verontrustend. Mijn lezing van de resultaten roept wel enkele vraagtekens op. Lees gerust even mee:
Op vlak van gebruiksvriendelijkheid geeft 35% van de respondenten van een bevraging over de proefprojecten in De Haan aan dat hij of zij moeilijkheden ervaren heeft tijdens het gebruik van digitaal statiegeld. 38% van de respondenten heeft het systeem nog niet willen of kunnen gebruiken. Wat met kinderen? We leren hen van jongs af aan om te sorteren, netjes plastiek, blik en brik bij pmd, groenafval in de gft-bak en de rest, ja, bij restafval. Om voortaan hun blikje in een openbare vuilbak te gooien, verwachten we dat ze een smartphone bij de hand hebben en een bankrekeningnummer om het bedrag terug op hun rekening te storten. Klinkt dat realistisch of überhaupt wenselijk? Maar ook ouderen, digibeten, mensen in armoede… ook zij worden geacht dat ze een smartphone, en dan nog liefst de nieuwste, in hun bezit hebben en overweg kunnen met een applicatie. Op vlak van gebruiksvriendelijkheid voor iedere Vlaming stel ik mij dan ook vragen bij het huidige digitale syteem.
Een tweede knelpunt uit de resultaten van de proefprojecten blijkt netwerkverbinding te zijn. Wanneer je geen WiFi of 4G hebt, kan je helaas je blikje of flesje niet in de vuilbak gooien. Zo zal ook in een speeltuin en park van de Kempische gemeente Meersel-Dreef – het meest noordelijke punt van België – een flesje in de vuilnisbak gooien onmogelijk zijn wegens geen netwerkverbinding. Jammer, maar helaas, jij woont op het platteland en zal kunnen fluiten naar uw statiegeld.
Innovatie is goed, maar onder voorwaarden van bewezen werking. Conclusies en debat vier je niet op basis van percentages, want de cijfers achter de percentages zijn minstens even belangrijk. Zo vonden 3 op de 8 proefpersonen het werken met de thuisscanner gebruiksonvriendelijk, maar toch wordt er in het rapport gesteld dat scannen met de thuisscanner overwegend vlot verliep. Bizarre conclusie. Zo zijn er wel meer heikel punten in het rapport waar er op statistisch vlak minstens grote vraagtekens bij te plaatsen zijn.
De invoering van statiegeld is belangrijk in de strijd tegen zwerfvuil. Té belangrijk om met oogkleppen een besluit te nemen over de invoering van een gebruiksvriendelijk statiegeldsysteem. Het is geen kwestie van een keuze tussen deze of gene, wel een keuze voor een performant en gebruikvriendelijk systeem voor elke Vlaming. Op basis van deze onderzoeksresultaten die uiteenlopende lezingen hebben en waar er voorbij wordt gegaan aan de burger achter de percentages, kan er moeilijk een gedragen besluit genomen worden.